Tanım: Özofagus varisleri, portal hipertansiyonun bir komplikasyonu olarak, özellikle alt özofagus venlerinin genişlemesi ile karakterize anormal damarlardır. Varisler, genellikle karaciğer sirozu gibi durumlarda gelişir ve yırtıldıklarında ciddi ve hayatı tehdit eden üst gastrointestinal kanamalara neden olabilirler.
Etiyoloji:
Portal Hipertansiyon: Portal ven basıncının artması sonucu, kanın alternatif yollar araması ve özofagus venlerine yönelmesi nedeniyle varisler oluşur. En yaygın neden, karaciğer sirozudur.
Schistosomiasis: Parazitik bir enfeksiyon olan schistosomiasis, portal hipertansiyon ve özofagus varislerinin gelişimine yol açabilir.
Patogenez:
Venöz Tıkanıklık: Portal hipertansiyon, kanın karaciğerden geçmesini zorlaştırır, bu da portal venöz sistemdeki basıncın artmasına neden olur. Bu basınç artışı, kollateral damarlar aracılığıyla kanın yönlendirilmesine yol açar, bu da özofagus venlerinde genişlemeye neden olur.
Varis Yırtılması: Genişlemiş varisler, zayıf duvarları nedeniyle kolayca yırtılabilir, bu da şiddetli kanamalara neden olur.
Klinik Bulgular:
Hematemez: Özofagus varislerinin yırtılması sonucu ani ve şiddetli kanama, koyu kırmızı kan kusma ile kendini gösterir.
Melena: Kanamanın alt gastrointestinal sistemde ilerlemesi sonucu siyah, katran benzeri dışkı görülebilir.
Hipotansiyon ve Şok: Ciddi kan kaybı, hızlı bir şekilde şok belirtilerine yol açabilir.
Tanı:
Üst Gastrointestinal Endoskopi (EGD): Özofagus varislerinin tanısında ve değerlendirilmesinde ilk tercih edilen yöntemdir. Endoskopi sırasında varislerin boyutu, yırtılma riski ve kanama varlığı değerlendirilir.
Doppler Ultrasonografi: Portal hipertansiyonun derecesini değerlendirmek ve varislerin varlığını dolaylı olarak saptamak için kullanılabilir.
Tedavi:
Endoskopik Skleroterapi: Varislerin sklerozan ajanlarla enjeksiyonu, varislerin küçülmesini sağlar.
Endoskopik Band Ligasyonu: Kanayan varislerin üzerine lastik bant uygulanarak mekanik olarak varislerin kapatılması.
TIPS (Transjugular Intrahepatic Portosystemic Shunt): Portal hipertansiyonu azaltmak için karaciğer içinden portosistemik bir şant oluşturulması.
İlaç Tedavisi: Vazoaktif ilaçlar (örneğin, somatostatin, oktreotid) kanama sırasında portal basıncı düşürmek için kullanılır.
Cerrahi Tedavi: Endoskopik tedavilere yanıt vermeyen durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.
